På slutten av 70-talet og på byrjinga av 80-talet var han med i samisk aksjonistgruppe, som kjempa mot planane om å demme opp Alta-/Kautokeino-vassdraget, og er ein av dei samane som sultestreika framfor Stortinget i 1979 i samband med Alta-konflikten. Han var også ein av dei som deltok i sprengingsforsøket i Alta i mars 1982. Sabotasjen blei gjennomført etter at norsk Høgsterett i 1982 beslutta at regjeringas vedtak om å demme opp Altaelva var lovleg og kunne bli iverksett. Sprengningsforsøket mislyktest da sprengstoffet detonerte ved eit uhell. Somby skada eit auge og ein arm i samband med eksplosjonen.
Niillas har skrive og medverka i følgande bøker: Finnmarksbilder (1981), Mu fearánat gopmiiguin (1990), Jávvásan goahtesajit: dáhpáhusat dološ badjeeallimis (1996), Vaikko leas fális fellen (1996), Skálveáddjá (Driftman) 2002, Gumppe diimmus (2016). Han har laga filmane: Gáddegánddat (2015) og Soagis sállenii (2016), medverka i filmen Last Yoik in Saami Forests? (2006), og hadde originalidéen til kortfilmen Ellos Sápmi (2015).
Lea Deanus eret, orru Deanu šaldis. Lea sámi kulturbargi ja sámepolitihkalaš aktivista. Daid maŋemuš logenar jagiid lea son bargan girječállin, govvejeaddjin ja journalistan. Son lea stivralahttu Sámi Filbmabargiid searvvis, ja lea maid leamaš jođiheaddjin ea ea Sámiid Girječálliidsearvvis ja Sámi Dáiddaráđis.
Loahpageahčen 70:t logus ja álggogeahčen 80-logus oassálastii son sámi áktivisttajoavkkus guđet vuosttaldedje Álttá-/Guovdageainnu eanu buođđudanáigumušaide. Ja son lei okta sis guđet nealgudedje iežaset olggobealde Stuoradikki 1979:s dan oktavuođas. Son lei maiddái okta dain guđet geahččaledje bávkalit šaldi Álttás njukčamánu 1982:s. Vuosttaldeapmi čađahuvvui maŋŋel go Norgga Alimusriekti, ráđđehusa lágalaš mearrádusa vuođul 1982:s, mearridii buođđugoahtit Álttáeanu ja bargu galggai álggahuvvot. Bávkaleapmi ii menestuvvan go bávkkanas bávkkehii soaittáhagas, ja Somby giehta ja čalbmi roasmmehuvai dan bávkaleamis.
Niillas lea čállán čuovvovaš girjiid: Finnmarksbilder, mas lei mielčálli, (1981), Mu fearánat gopmiiguin (1990), Jávvásan goahtesajit: dáhpáhusat dološ badjeeallimis (1996), Vaikko leas fális fellen (1996), Skálveáddjá (Driftman) 2002, Gumppe diimmus (2016) ja son lea maid ráhk-
adan filmmaid: Gáddegánddat (2015) og Soagis sállenii (2016). Son lei mielde filmmas Last Yoik in Saami Forests? (2006) ja oanehisfilbma Ellos Sápmi (2015) lea ráhkaduvvon su idea vuođul.