Bekkelagsguten, som alltid laga liv rundt seg og fekk kallenamnet Pelle Propell i skolekorpset, blei rikskjendis over natta for seks år sidan med NRK-serien SKAM. «Eskild» var ein karakter som var svært sikker på seg sjølv og komfortabel med legninga si. Sidan den gongen har det gått slag i slag for Carl Martin Eggesbø. Han har gått på Teaterhøgskolen, vore gjennom fysiske prøvingar i Kompani Lauritzen (som han vann!) og vore tilsett ved Trøndelag Teater. For å nemne noko. I vinter skal han eksponerast over filmlerret i heile landet som den mannlege hovudkarakteren i Kampen om Narvik.
Men først skal han spele rolla som Louis i framsyninga Berre verdas undergang på Scene 2. Ein karakter som har eit meir trøblete forhold til legninga si enn det skodespelaren sjølv har.
Homofili og utanforskap
For å leve ut den han er, og for å ha kontroll over tilværet har hovudkarakteren Louis reist vekk. Langt vekk, til det pulserande storbylivet, der ein kan forsvinne i mengda og finne sitt eige miljø.
– Mange har opplevd kjensla av å vere framand i sin eigen familie.
Som Eskild i NRK-serien SKAM. Foto: NRK.
– Eg trur den flukta er eit resultat av å kjenne at han ikkje blir akseptert som den han er. Når Louis har opna seg for familien, har han ikkje opplevd å bli forstått. Og da tenkjer eg det er ein naturleg reaksjon å lukke seg og reise vekk, seier Carl Martin, før han legg til:
– Men eg trur dette også er noko ein kan kjenne seg igjen i uavhengig av legning. Mange har opplevd kjensla av å vere framand i sin eigen familie. Det kan vere ein slags omgangsform eller ein sjargong ein ikkje føler seg heime i, til dømes.
Handlinga i stykket går føre seg på ein liten plass i Frankrike i 80-åra, på den tida da homofili nett var avkriminalisert både der og her heime i Noreg. Det som kunne ha blitt ei tid for openheit og meir aksept, blei i staden truga av ein usynleg og døyeleg fiende: aids-epidemien. Sjukdomen tok liv over heile verda, og han ramma først og fremst unge menn. Ingen visste korleis sjukdomen smitta, men alle fekk med seg at det var flest homofile som blei sjuke. I starten var det heller ikkje medisinar mot hiv-viruset, som forårsakar aids, og stigmaet var enormt.
Carl Martin Eggesbø som Louis i Berre verdas undergang. Foto: Pernille Sandberg.
Blant yngre homofile blir det hevda at hiv og aids har vore eit underkommunisert tema.
Forsoning
Når handlinga i Berre verdas undergang tek til, har Louis nett kome heim, 12 år etter at han drog frå familien. Han har blitt 34 år, veslesøstera har blitt vaksen og storebroren har gifta seg. Det kan verke som Louis ikkje sa noko til familien om kor lenge han skulle vere vekke, men berre reiste på ein slags ferie som han aldri kom tilbake frå. Før no. For no har han noko han vil seie: Han skal døy. Det blir ikkje sagt at han har aids, men det ligg der som ei uuttalt årsak.
Louis (Carl Martin Eggesbø) og veslesøstera (Ina Svenningdal), som nesten ikkje kan hugse broren, sidan han har vore så lenge vekke. Foto: Pernille Sandberg.
Louis håpar på ei slags forsoning med familien. Gjensynet blir likevel ikkje slik han hadde sett føre seg – familien er såra fordi han forlét dei.
– Han har ein lengt etter å bli akseptert av dei han deler blod med. Og eit ønskje om å forstå dei òg. Han vil etterlate dei med ei ro, seier Carl Martin.
Dei vanskelege orda
I stykket blir aldri ordet aids nemnt. Heller ikkje homofil. Og dette med språket er noko av det som skapar problem for familien. Dei manglar ord for å snakke om ting. Dei går rundt grauten, kjem med antydingar og kommentarar som ikkje fell i heilt god jord.
Familien tøysar og vik unna når Louis vil snakke om det som er vanskeleg. Foto: Pernille Sanberg.
– Familien er nok skremt av den skeive tematikken og synest det er vanskeleg å nærme seg han. Og da kan ein lett komme til å seie eller gjere ting som blir feil eller til og med komisk, seier Carl Martin, som synest dette er ein veldig interessant diskusjon.
Korleis ein skal snakke om ulike minoritetar, er eit brennheitt tema i dag. Orda blir vanskelege, ja rett ut farlege, og da er det somme tider lettare å la vere å delta i samtalar om viktige tema i samfunnet enn å trakke i salaten.
– Sjølv om eg er homofil og i kraft av det ein slags minoritet, kan også eg også trø feil. For eksempel når det gjeld pronomen. Og sjølv ordet skeiv er ikkje uproblematisk for meg. Er ein ikkje rett som ein er, liksom? Men eg trur samtidig at så lenge ein går inn i samtalen med eit godt hjarte og ein porsjon audmjukskap, så er det lov til å gjere feil. – Det meiner eg er veldig viktig. Viss ikkje blir vi redde for å snakke om det som er viktig og vanskeleg, seier Carl Martin. – Og det meiner eg er verre. Da trur eg vi som samfunn spenner bein på oss sjølve.
– Eg trur at så lenge ein går inn i samtalen med eit godt hjarte og ein porsjon audmjukskap, så er det lov til å gjere feil.
Jokeren
For familien og miljøet på Bekkelaget sin del kunne unge Carl Martin forelske seg i kven han ville. Barndomen tidleg på 2000-talet var stort sett bekymringslaus.
– Men eg har jo kjent på var ei form for utanforskap i samfunnet. Som del av ein slags minoritet har eg ikkje følt meg særleg representert eller vist fram. Ein er liksom alltid ein joker i kortstokken, seier Carl Martin, og legg kjapt til at han likevel ikkje ser på seg sjølv som noko offer.
– Eg trur folk har vanskeleg med å takle dei som er annleis enn seg sjølve. Det er sjeldan berre det å vere skeiv aleine som er «problemet», men det å bryte normer og barrierar. Det som bryt med det vi kallar det heteronormative. Hugs: det er berre 50 år sidan det var kriminelt å vere homofil. Framsteg tek tid. I teateret, til dømes, er mykje av dramatikken skriven for lenge sidan, og ber preg av det når det gjeld haldningane som kjem til uttrykk der, seier Carl Martin.
Foto: Pernille Sandberg.
Trygg i ei utrygg verd
Da Skeivt kulturår opna i vår, gjorde norsk kulturliv ei sjølvransaking og mange homofile kunstnarar klandra seg sjølve for at dei ikkje hadde vore pådrivarar for å ta opp skeiv tematikk. Men året har heldigvis løfta skeive tema og historier opp på dei store scenane. Dramatikar Arne Lygre skreiv til dømes om homofil kjærleik i publikums- og kritikarsuksessen Tid for glede.
– Sjølv om det går framover, så er det viktig å hugse at verda er stor, og det er ikkje alle stader det er slik. Tvert imot, seier Carl Martin.
Foto: Pernille Sandberg.
Ein politibil ular forbi utanfor vindauget der vi sit i foajeen på teateret, og tankane går til den forferdelege hendinga som skjedde for eit halvt år sidan, berre 30 meter oppe i gata for Det Norske Teatret, der asfalten no er måla i regnbogefargar.
– Det er klart mange kjenner seg utrygge. Det forstår eg veldig godt. Men det er viktig for meg å seie at eg kjenner meg trygg. Eg er omgitt av folk som aksepterer meg og likar meg for den eg er. Eg trur det kan vere bra å ha nokre førebilete som ikkje kjenner seg som offer i eige liv på grunn av legninga si, seier Carl Martin, som har over 100.000 følgjarar på Instagram – mange av dei frå Russland og Kina, land der det å vere homofil er langt vanskelegare enn her heime.
– Det å vere skeiv er i seg sjølv inga byrde.
– Eg har kvardagslege bekymringar, som alle andre menneske. Det å vere skeiv er i seg sjølv inga byrde.
Og akkurat dette meiner han at han deler med karakteren Louis. Louis ønskjer heller ikkje at familien skal synast synd på han.
– Så han prøver å behalde ein viss kontroll heilt til det siste, seier Carl Martin og lukkar auga og byrjar sitere ein replikk frå manus:
– «gi meg sjølv og gi andre ein siste gong illusjonen av å vere ansvarleg overfor meg sjølv, heilt til det siste, illusjonen av å vere herre over meg sjølv.»
Portrettfoto Carl Martin Eggesbø: Eirik Malmo
Portrett Jean-Luc Lagarce: Babelio