Jeg tror jeg har vært beruset tre ganger i livet, jeg har ingen sans for overdreven alkoholbruk. Doktoren sier det er sunt å drikke ett glass vin om dagen, så det gjør jeg. Av og til halvannet, men ikke noe mer.
Det var ein kvinneleg kulturtopp (66) som nyleg sa dette i Dagbladet. Og det læt så kjent. For kor mange gonger har vi ikkje høyrt liknande utsegner? ”Det hender jo at eg tar meg eit glas vin til maten.” Eller: ”Iblant skeier eg ut med eitt lite glas på kveldstid.”
EITT glas! Kom igjen, folkens! Dersom du berre skal drikke eitt glas, kan det vel nesten vere det same? Om du hadde invitert meg heim på middag og berre servert eitt glas, ville eg knapt ha komme tilbake. Kor er flaska? Sparer du henne til eit betre høve, kanskje?
Det var eigentleg Vigdis Hjorth som skulle ha skrive denne teksten. Om det å gå på fylla. Og kvifor så mange av oss drikk alkohol. Vigdis hadde lyst, men fekk dessverre ikkje tid. Dermed gjekk førespurnaden vidare til meg. ”Eg reknar med at du både har observert og erfart ein del på området”, skreiv informasjonsarbeidaren ved teatret i e-posten til meg. Eg blei straks lettare paranoid: Kva har du høyrt? Kven har du snakka med? Går det rykte?
Ingen ønsker å vere kjend som ”ho som drikk". Trass i at dei fleste av oss driv med dette både jamt og trutt. Derfor lyg vi.
Læst som vi drikk fordi vinen komplimenterer maten på perfekt vis. Og på same måte som vi kvinner ofte underdriv kor mange sexpartnerar vi har hatt i livet, slår vi ofte av litt når vi skal fortelje kor mykje vi har drukke. ”Eitt glas” betyr gjerne tre. ”Vi delte ei flaske vin” betyr ”vi delte ein treliters kartong”, og så vidare.
Den einaste som ikkje lyg, er Vigdis.
Da Dagbladet for eit drygt tiår sidan spurde om alkoholvanane hennar, fortalde ho at ho drakk eit par gonger i veka:
”Vigdis: Et lite glass er ikke min greie.
Dagbladet: Alt fra to til ti glass?
Vigdis: Ja, eller 24. Ha-ha.”
Første gong eg møtte Vigdis Hjorth, var i Tønsberg i 2007, på eit seminar for låtskrivarar. Eg var hyra inn for å snakke om kvinnelege artistar, mens Vigdis skulle halde eit foredrag om alkoholens rolle i kreative prosessar. Hennar innslag var passande nok dagens siste post før aperitiffen, og eg hugsar eg blei slått av kor ærleg ho snakka om rusens mange gleder. Ho drog oss gjennom festens ulike fasar – frå den sitrande kjensla av forventning nokre timar før du skal ut, over til den perfekte harmonien etter dei to første glasa, vidare til det mindre kontrollerte overstadige stadiet. ”Mot slutten kjem den fasen der eg plutseleg bestemmer meg for å halde ein tale eller danse litt på bordet,” fortalde Vigdis.
Et lite glass er ikke min greie
Etter foredraget var vi begge inviterte på ein festmiddag saman med låtskrivarane, og utover kvelden fekk vi med eigne auge sjå Vigdis spele ut dei mange fasane i levande live. Da eg gjekk og la meg på hotellrommet, trur eg ho var på veg opp på bordet.
Forfattarar drikk kanskje meir enn normalt, så eg skil meg ikkje nemnande ut blant kollegaene mine. Kanskje handlar det om at kreative menneske har eit større behov for rus? Truleg dreier det seg berre om ein kombinasjon av friare arbeidstid og mindre viljestyrke. Ifølgje psykiater Finn Skårderud er det likevel heilt naturleg å kjenne den daglege dragninga mot vinflaska, for han meiner at vi alle er fødde med minus 0,5 i promille(!). Du treng eit par glas før du har drukke deg opp til null i sosial promille, først da kjem roa, overblikket og harmonien. Da fell ting på plass, hevdar han.
Og her ligg sjølvsagt svaret på kvifor vi drikk: Vi søker oss mot dette balansepunktet. For det er ingen som ønsker å ligge og kave i ein sølepytt som mi namnesøster Marta i Ivan Vyrypaevs teaterstykke Fulle folk.
Ingen vil sjangle, snøvle eller spy – slik oppførsel er berre hendelege uhell. Alt vi ønsker er å bli ei litt betre utgåve av oss sjølve.
For min eigen del er eg ikkje det minste i tvil om at Brisen-Marta er trivelegare enn Edru-Marta. Når eg er brisen, er eg meir engasjert i mennesket som sit framføre meg, eg er varmare, smartare, ærlegare og kåtare. Brisen-Marta har ein langt større vilje til å ville endre på saker og ting, ho vil ta grep. At alle planane ofte renn ut i sanden, kan ein ikkje gi Brisen-Marta skylda for. Nei, det er Bakrus-Marta som sviktar. Ho har ein lei tendens til å feige ut.
At overdriven alkoholbruk har mange negative sider, ser eg ingen vits i å bruke spalteplass på her – såpass opplyst er det publikumet som spaserer inn døra på Det Norske Teatret. Og veit ein det ikkje frå før, kan du banne på at bodskapen når fram i vekene som kjem, for snart får vi dei årlege åtvaringane mot julebordsfylla. Det er nærmast blitt ein eigen journalistisk sjanger: Artiklar illustrerte med bilde av mannfolk som dansar med slipset rundt hovudet. Eller ei full dame med hol i strømpebuksa som sit aleine på asfalten i nattemørket, ute av stand til å komme seg heim. Alle desse avisskriveria gjer at folk sit med eit inntrykk av at alle andres julebord er ein orgie i utruskap, slåsting og fyll, mens dei fleste sjølvsagt har kollegaer som drikk eit glas pils før dei blir trøytte og går heim til bikkja. Nå har somme begynt å rope etter alkoholfrie julebord – slik at alle skal føle seg inkluderte. Men da må det vere lov å spørje: Inkludering for kven? Eg ville slett ikkje ha følt meg inkludert dersom eg måtte ete ein heil juletallerken utan ein einaste pils. Nei, da vil eg heller ligge på min egen sofa.
Korleis ville livet mitt ha vore utan alkohol – det vil eg aldri få vite. Eg ville sikkert ha vore litt sprekare. Men eg ville hatt langt færre morosame historier å fortelje i godt lag. Eg ville ikkje ha knekt den eine framtanna i bakken ned mot Blå. Eg ville aldri ha kasta ein damesykkel inn gjennom vindauget i min eigen eittroms, som eg hadde mista nøkkelen til, fordi eg var fast bestemt på å ha nachspiel med ein fyr eg ikkje lenger hugsar namnet på. Eg ville aldri ha klint meg gjennom den varme sommarnatta heile vegen frå Frogner til Trondheimsvegen. Eg ville ikkje ha våga å spele Tanita Tikaram-låtar på ein halvsur gitar i eit forsøk på å sjekke opp min noverande mann (viste seg altså å fungere). Det ville nok ha blitt mindre latter, færre tårer og færre eksistensielle kriser. Kan hende ville eg framleis ha vore jomfru.
Så for å parafrasere ei finsk barndomsheltinne: «Jag vil takka vinet, som gett mig så mycket! Det har gett mig skrattet, det har gett mig smärtan. Så att jag kan skilja lyckan ifrån sorgen, dom två ting som skapar alla mina sånger.»